دیپلماسی هشدار با اقدامات عملیاتی به نتیجه می‌رسد/ ضرورت بازسازی ترتیبات منطقه‌ای بر مبنایی نوین
گروه سیاسی ــ کارشناس مسائل بین‌المللی با اشاره به علنی و تندتر شدن ادبیات دیپلماتیک ایران در مقابل طرف‌های برجام گفت: باید طی یک سال اخیر از فرصت‌ها بهتر استفاده می‌کردیم و اقدامات قاطع، مناسب، همه‌جانبه و اجرایی‌تری انجام می‌دادیم و حتی باید پس از امضای برجام از طریق قدرت نرم یا سخت جریان‌سازی می‌کردیم تا در پرتو آن امکان ترک برجام کم می‌شد یا نقض تعهدات هر طرف با هزینه‌ای سنگین همراه می‌شد. لذا اگر الان صرفاً به اولتیماتوم و هشدار بسنده شود و اقدام عملی پشت سر آن نباشد به نتیجه مطلوبی نمی‌رسیم.
پس از بیانیه شورای عالی امنیت ملی که در آن به طرف‌های اروپایی 60 روز برای عمل به تعهدات برجامی ضرب‌الاجل داده شد، محمدجواد ظریف نیز در سفر به هند، چین و ژاپن با اتخاذ رویکرد هشداری، حفظ برجام را وظیفه جامعه بین‌المللی خواند که باید بدین منظور هزینه کرد.
نصرت‌الله تاجیک، کارشناس مسائل بین‌المللی و سفیر اسبق ایران در اردن، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا درباره سوق پیدا کردن جمهوری اسلامی در دوران یک‌ساله خروج آمریکا از برجام از دیپلماسی خویشتندارانه به دیپلماسی هشدار گفت: در حقیقت جمهوری اسلامی این نوع دیپلماسی را از قبل هم پیگیری می‌کرده اما امروز آن را علنی کرده است. به عبارتی ایران در جلسات و ملاقات‌ها با طرف‌های اروپایی و سایر کشورها همین هشدارها را می‌داده اما امروز آن را علنی و تندتر کرده است. منتها در شرایطی که سیاست خارجی کشور قرار دارد دیپلماسی به تنهائی مؤثر واقع نمی‌شود و نیاز به سلسله اقداماتی همه‌جانبه است تا دیپلمات‌ها بتوانند با پشتوانه این‌گونه اقدامات قدرت بازی بالائی برای تاثیرگذاری روی اراده طرف‌های مورد مذاکره خود داشته باشند. ضمناً سیاست خارجی کشور را نیز باید از فردمحوری خارج و نظامی سازمان‌یافته و یا سیستمی به آن ببخشیم.
هشدارهای ایران به اروپا بدون اقدام عملی بی‌نتیجه است
وی ادامه داد: به اعتقاد من ایران باید این‌گونه اقدامات را زودتر آغاز می‌کرد تا تأثیر بیشتری پیدا کند. فعالیت دیپلماتیک تأثیر اراده یک طرف بر طرف دیگر است. ما باید طی یکسال اخیر از فرصت‌ها بهتر استفاده می‌کردیم و اقدامات قاطع، مناسب، همه‌جانبه و اجرایی‌تری انجام می‌دادیم و حتی باید پس از امضای برجام از طریق قدرت نرم و یا سخت جریان‌سازی می‌کردیم تا در پرتو آن امکان ترک برجام کم می‌شد و یا نقض تعهدات هر طرف با هزینه‌ای سنگین همراه می‌شد. لذا یکی از ضعف‌های ما در قضیه برجام که نقطه عطف و تحولی در سیاست خارجی برای تعامل سازنده با دنیا بود فقدان گفتمان‌سازی بود که باید بهتر عمل می‌کردیم. به عبارت دیگر متأسفانه بخش دانشگاهی و مطالعاتی کشور در این زمینه‌ها پای کار نیامد و بخش اجرایی نیز یا با سناریوهای داخلی توانش مستهلک شد و یا بدلیل فقدان نظریه‌پردازی و شاید کمی هم به دلیل خوش خیالی فقط به دنبال حوادث کشیده شد. بنابراین امروز این سئوال پیش آمده که آیا اکنون صرف هشدار به تنهایی کافی است یا باید اقدامات عملیاتی را هم تعریف کنیم؟ یقیناً صرف هشدار نه تنها کارآیی ندارد بلکه بی‌خود اردوگاه خود را تضعیف و اردوگاه ترامپ را تقویت می‌کنیم. زیرا از ابتدا باید سعی می‌شد تمامی اهرم‌ها را برای چنین روزی آماده و به موقع از آن استفاده می‌کردیم. ضمن آنکه اگر الان صرفاً به اولتیماتوم و هشدار بسنده شود و اقدام عملی چه در زمینه سیاست خارجی خود و چه اقدام مؤثری که بیانگر میزان جدیت ما در رویارویی با تحولات آینده باشد به نتیجه مطلوبی نمی‌رسیم.
تاجیک با اشاره به ضرورت تعریف یک استراتژی عملیاتی در کنار هشدارها و اولتیماتومها گفت: در این راستا نباید اجازه داد کشورهایی که به نوعی هم‌پیمان ایران در برجام هستند و یا در حوزه اقتصادی با ما تعامل دارند از ما دور شوند. به عبارتی هر دیالوگ و ادبیاتی را که به کار می‌گیریم در نهایت باید آن‌هایی که پشت سر ایران هستند همچنان کنار ایران باقی بمانند و در صف آمریکا و ترامپ قرار نگیرند. روش‌ها و تاکتیک‌های اجرایی در دست دیپلمات‌های ماست و آن‌ها باید بهترین آن را انتخاب کنند اما به منزله یک استراتژی نباید بگذاریم در این یارگیری بین‌المللی کسی از ما دور و به ترامپ نزدیک شود.
هشدارها در زمینه مهاجران و ترانزیت مواد مخدر در مذاکرات مطرح شود نه در رسانه‌ها
تاجیک درباره اولتیماتو‌م‌های ایران به اروپا در زمینه مهاجران و ترانزیت مواد مخدر و ضرورت یا عدم ضرورت بیان علنی این مسائل از سوی مسئولان که شاید در ظاهر وجهه خوبی هم نداشته باشد، گفت: موافق بیان علنی این نوع اولتیماتومها در حوزه مهاجران و آزاد گذاشتن ترانزیت مواد مخدر نبوده و نیستم زیرا بازتاب خوبی ندارد و نمی‌توان آن را مدیریت کرد. اهرم‌های مثبت و منفی زیادی برای تأثیرگذاری داریم اما از آن‌ها به موقع و به خوبی استفاده نمی‌کنیم. خیلی خوب نیست که فکر کنیم سیاستمداران دنیا به نقش ما در تحولات و نیز نحوه بازیگری ما در منطقه و دنیا واقف نیستند!
کارشناس مسائل بین‌المللی یادآور شد: بهتر است یک سری موارد را در مذاکرات خصوصی یا چندجانبه در سطوح مؤثر و با روش‌های تأثیرگذار با اروپایی‌ها مطرح کرد. بیان علنی نه تنها تأثیر آن را بر روی طرف مقابل کم می‌کند بلکه این احساس را ایجاد می‌کند که ایران می‌خواهد از این گونه مسائل استفاده ابزاری کند. بعید است کشورهای اروپایی از هزینه‌های ایران در حوزه مهاجران و مبارزه با مواد مخدر مطلع نباشند اما بهتر است این نوع هشدارها در مذاکرات دنبال شود نه در رسانه‌ها؛ مگر آنکه قصد دیگری از طرح این‌گونه باشد مانند مصرف داخلی و نشان دادن اهرم‌های ما به مردم کشور.
جنگ منتفی است
تاجیک درباره اینکه آیا در آمریکا بر روی جنگ یا مذاکره با ایران تقسیم کار صورت گرفته یا اینکه واقعاً ترامپ به دنبال جنگ نیست و این تیم مشاوران او هستند که می‌خواهد زمینه جنگ با ایران را فراهم کند؟ گفت: در مجموع تحلیل من این است که نه آمریکا و نه ایران ظرفیت، اراده، شرایط و موقعیت مناسبی برای ورود به جنگ ندارند. بنابراین جنگ منتفی است و حتی این تحلیل که اطرافیان ترامپ مانند بولتون و پمپئو به دنبال جنگ با ایران هستند بعید است و هیئت حاکمه آمریکا الان شرایط ورود به جنگ را ندارد. بحث‌ها و سخنرانی‌های انجام شده از سوی آمریکایی‌ها هم بیشتر تهدید و جنگ روانی است تا بر اراده ما تأثیر بگذارند. تیم ترامپ به دنبال آن است که بدون هزینه جنگ و از طریق فشار اقتصادی و جنگ روانی گسل‌های سیاسی اجتماعی کشور را فعال، به التهابات دامن زده و پروژه تغییر رزیم را کلید بزند، حتی به قیمت هرج و مرج و بی‌ثباتی در کشور. البته در سطح کلان اینکه آمریکا نه تنها حاضر به تأثیرگذاری و نقش منطقه‌ای ایران نیست بلکه ایران قوی و با قدرت را مزاحم خود تلقی می‌کند گمانه‌زنی‌هایی را ترویج می‌کند که شاید در مجموع آمریکا بدش نیاید که ایران به سمت تجزیه نیز پیش رود. ولی همان‌گونه که عرض کردم نه با جنگ که هم هزینه بر است و تبعات زیادی برای آمریکا و منطقه و دنیا دارد و چه بسا باعث شعله‌ور شدن جنگ جهانی سوم شود بلکه از طریق استحاله درونی. لذا ما نیز باید هوشمندانه به‌جای حرکت‌های خطی به بازی‌های پیچیده دست بزنیم و گفتمان جدید را آغاز کنیم. چون تا حدی با ترامپ امکان کنار آمدن نیست و باید ترتیبات منطقه‌ای خود را بر مبنای نوینی بازسازی کنیم. انشاالله!
گفت‌وگو از مهدی مخبری
انتهای پیام
