ارزش‌ها و ضد ارزش‌هاى نوروز/ طرحی برای خودسازی داریم؟
کانون خبرنگاران نبأ ــ اگر بخواهیم نوروز براى ما یک عید واقعى باشد باید به ارزش‌هاى اسلامى این عید که در سایه تعالیم اسلامى رنگ دینى پیداکرده توجه و از ضد ارزش‌هاى عید که احیاى ارزش‌هاى جاهلى و از سنت‌هاى دوران آتش‌پرستى است، دورى کنیم.
به گزارش کانون خبرنگاران ایکنا، نبأ؛ نوروز روز نو، روز تازه و روز جدیدى است. اول فروردین، روز نو سال جدید آغاز مىشود و کهنگى سال قبل که با سرما، خستگى و تکرار کارها و روزها همراه بوده، با نوروز به روز نو و سال جدید که طراوت طبیعت آن را تر و تازه ساخته تبدیل مىشود. این روز براى بسیارى از ملت‌ها روز عید محسوب مىشود. عید به معنى بازگشت است که از ریشه «عود» گرفته شده است.
به گفته راغب اصفهانى عید به معناى بازگشت به وضعیت مطلوب گذشته است و به روزهاى سرور و شادى نیز گفته مىشود.
عید یکى از بزرگترین و مهیجترین مظاهر حیات اجتماعى یک ملت است.
پیرامون عید بیشتر بدانیم
اعیاد چهار نوع است:
اول، اعیاد دینى مانند عید فطر و عید قربان که مسلمانان جهان این روزها را عید مىگیرند.
دوم، اعیاد مذهبى مانند عید غدیر و عید نیمه شعبان که شیعیان جشن مىگیرند.
سوم، اعیاد ملى مانند روز آزادى و استقلال برخى از ملت‌ها از چنگ استعمار.
چهارم، عید طبیعى و تکوینى مانند عید نوروز که در آغاز بهار و سال نو مطرح مىشود.
در اسلام روزهایى به عنوان عید اعلام شده است که مهمترین آن‌ها عبارتند از: اول شوال(عید فطر)، دهم ذى‌الحجه(عید قربان)، هیجدهم ذى‌الحجه(عید غدیر)، بیست‌و‌هفت رجب(روز مبعث) و جمعه و تمام این روزها به نوعى بازگشت به خویشتن و احساس مسئولیت و به انگیزه تحول و انقلاب درونى است نه صرف شادى و شادمانى.
بنابراین عید نه جامه رنگارنگ پوشیدن است که این عید کودکان است؛ نه شربت و شیرینى و غذاهاى متنوع خوردن است که این عید شکم‌بارگان است؛ نه به سیاحت و تفرج بى‌محتوا پرداختن است که این عید ولگردان است؛ نه بىبندوبارى و هرزگى و عیاشى کردن است که این عید بوالهوسان است؛ نه قاه قاه خندیدن و همدیگر را بهمسخره گرفتن است که این عید غافلان است و نه سبزه رویاندن و سفره هفتسین چیدن و آتش بازى کردن است که این عید خرافهپرستان است.
هیچ کدام از اینها مفهوم عید از دیدگاه اسلام نیست که عید اسلامى براى موفقیت در راه انجام وظیفه و تطهیر نفس و تصفیه جان از ناپاکی‌ها و تمرین صبر و استقامت و شکستن غرور و خودخواهى است.
و اگر بخواهیم عید نوروز براى ما یک عید واقعى باشد، باید به ارزش‌هاى اسلامى این عید که در سایه تعالیم اسلامى رنگ دینى پیدا کرده توجه نموده و از ضد ارزش‌هاى عید که احیاى ارزش‌هاى جاهلى و از سنت‌هاى دوران آتش‌پرستى است، دورى کنیم.
در این جا مرورى داریم به ارزش‌ها و ضد ارزش‌هاى عید نوروز.
نظافت و خانه تکانى
از ارزش‌هاى عید نوروز نظافت و خانه تکانى است که مردم قبل از رسیدن سال نو تحولى در زندگى خود ایجاد مىکنند و با خرید لباس نو تغییر ظواهر زندگى نشاط خاصى را به زندگى خود مىدهند.
غسل عید
از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: در نوروز غسل کن و تمیزترین لباس‌هاى خود را بپوش و به بهترین عطر خود را خوشبو کنو این روز را روزه بگیر و به استناد این دستور بسیارى از فقها همچون: مرحوم نائینى، صاحب جواهر، آیتالله حکیم و امام خمینى(ره) غسل روز عید نوروز را به عنوان یک تکلیف مستحبى و یک دستور اخلاقى و بهداشتى مورد توصیه قرار دادهاند.
نماز عید
شیخ طوسى(ره) فرموده است: نماز ظهر و عصر روز نوروز را که خواندى چهار رکعت نماز با دو سلام(دو رکعت دو رکعت) مىخوانى. رکعت اول پس از حمد ده بار سوره «قدر» رکعت دوم پس از حمد ده بار سوره «کافرون» رکعت سوم پس از حمد ده بار سوره «توحید». رکعت چهارم پس از حمد ده بار سوره «ناس» و «فلق»(معوذتین) و در پایان نماز سجده شکر به‌جا آور و در آن دعاکن تا خداوند گناهان 50 سالهات را ببخشد.
نظافت و لباس تمیز
نظافت و رعایت بهداشت و نیز پوشیدن لباس تمیز و استفاده از عطر و بوى خوش در صورت امکان از وظایف اخلاقى و اجتماعى نوروز است. از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: «و البس انظف ثیابک و تطیب باطیب طیبک: تمیزترین لباست را بپوش و با بهترین عطرت خود را خوشبوى ساز».
دید و بازدید
یکى از ارزش‌هاى عید نوروز دید و بازدید از بستگان، دوستان، همسایگان و بزرگان شهر و روستا است و دیدار جمعى از مصیبتدیدگان در سال گذشته.
در این دید و بازدیدها از غم‌ها و مشکلات یکدیگر آشنا مىشوند. چه بسیار کدورت‌هایى که در این ایام با نگاهى دوباره فرو مىریزد و به عشق و محبت مبدل مىگردد و به قول حافظ:
درخت دوستى بنشان که کام دل به بارآرد/ نهال دشمنى برکن که رنج بىشمار آرد
در این رابطه امام خمینى(ره) در یک سفارشى مىفرمودند: در ایام نوروز به مریضخانهها بروید و احوال اینها را بپرسید.
هدیه و عیدى
هدیه و عیدى دادن از رسوم معمول عیدهاست و در میان مردم معمول بوده است. در روایتى آمده است که شخصى هدیهاى براى امام على(ع) آورد و عرض کرد: این هدیه به مناسبت نوروز است. حضرت فرمود: «نیروزنا کل یوم»; هر روز براى ما نوروز و روز نو است.
اى خواجه چه جویى زشب قدر نشانى/ هرشب شب قدر است اگر قدر بدانى
رحیمیان در کتاب سایه آفتاب مىنویسد: در روز عید نوروز به خدمت امام خمینى(ره) رسیدیم. حضرت امام با نشاط‌‌تر از روزهاى گذشته و متبسم و با قباى نو وارد شدند و به افراد حاضر چندبار «مبارک باشد.» گفتند. سپس خودشان سراغ سکههاى یک ریالى را گرفتند و در کف دست قرار دادند. افراد حاضر نیز بعد از دستبوسى هر کدام چند عدد برداشتند. مشابه این برنامه در نوروز سال‌هاى دیگر نیز تکرار مىشد.
منتهى در این باب مىبایست از افراط و تفریط و اجحاف و تکلف خوددارى شود و شرایط اقتصادى افراد و جامعه اسلامى باید مورد توجه قرار گیرد.
توجه به قرآن
حضور قرآن به صورت ثابت و گسترده در آداب اجتماعى نوروز بهگونهاى که قرآن این کتاب آسمانى مسلمانان، امروز جزء یکى از ارکان سفره عید است و نیز قرائت قرآن و بوسیدن آن در ساعات تحویل سال از جمله آداب سال تحویل است.
دعا
براى روز اول سال، دعا و درخواست خیر و برکت، موفقیت و سعادت و بالاخره تقاضاى تعالى و رشد فضایل انسانى از جمله آداب این روز مقرر شده است.
علامه مجلسى(ره) خواندن این دعا را در نوروز مناسب دانسته است:
«اللهم هذه سنه جدیده و انت ملک قدیما سالک خیرها و خیر مافیها و اعوذبک من شرها و شرمافیها و استلفیک موونتها وشغلها یا ذالجلال و الاکرام.»
بارالها! این سال جدید است و تو خدایى ازلى و قدیم هستى. خیر این سال و خیر آنچه را در این سال پیش مىآید، از تو خواستارم و از شر این سال و شر آنچه در این سال پیش خواهد آمد، به تو پناه مىبرم...:
محدث قمى رضوان الله علیه براى هنگام تحویل و لحظه حلول سال جدید این دعا را از برخى بزرگان نقل کرده است:
«یا محول الحول والاحوال حول حالنا الى احسن الحال.»
روزه گرفتن
روزه گرفتن در عید نوروز یکى دیگر از دستورهاى اسلامى مطلوب و مستحب در این روز است. امام صادق(ع) با عبارت «تکون ذلک الیوم صائما» آن را بیان داشته است. امام خمینى(ره) و سیدمحمد کاظم یزدى و بسیارى از فقهایى که برکتاب‌هاى آنان حاشیه نوشتهاند، روزه گرفتن مستحبى نوروز را مورد سفارش و تایید قرار دادهاند.
زیارت اهل قبور
رفتن به زیارت اهل قبور در آغازین روزهاى سال نو و نیز برگزارى مراسم تحویل سال در کنار قبور شهداء از دیگر آداب دینى نوروز است.
تشرف و حضور در اماکن مقدسه و مشاهد مشرفه و برگزارى مراسم تحویل سال نو در آن مکان‌ها نیز از جمله آداب نوروز است و بسیارى از ارزش‌هاى مثبت دیگر.
البته در حواشى این عید باستانى خرافاتى وجود دارد که باید زدوده شود. همچون مراسم چهارشنبه سورى و آتش‌افروزى، ترقهبازى، هفتسین، شبنشینىها و تشکیل جلسات گناه‌آلود که بسیارى از مردم به بهانه شبهاى عید در عیش و نوش و بىخبرى به‌سر مىبرند.
جلساتى که در آن پر است از زمینههاى گناه: اختلاط محرم و نامحرم. آن هم با شرایط مبتذل، پخش موسیقىهاى مبتذل، مسابقهخودنمایى و تفاخر در لباس و زینت، ریخت و پاش و اسراف‌کارى و بسیارى از ضد ارزش‌هایى که در این ایام مطرح مىشود.
در خاتمه لازم است به نکاتى چند توجه شود:
1- هر تشکیلاتى در پایان سال حساب کار خود را مىکند و بهبررسى کم‌وکاستی‌ها و ضعف‌ها و قوت‌ها مىپردازد. لازم است ماهم به حساب خود برسیم و یک بازنگرى همه جانبه به گذشته خویش داشته باشیم. شخصى در روز عید نوروز مىگفت: این روز را به شما تبریک و تسلیت مىگویم. تبریک به جهت فرصتى جدید که خدا به شما داده و تسلیت براى از دست دادن فرصت‌هایى که داشتهاى.
2- باید از گذران عمر و زمان و طبیعت درس گرفت. طبیعت بیدار شد و فعالیتش را دوباره آغاز کرد آیا ما هم بیدار شدیم، آیا در ما هم تحول ایجاد شد؟ خانهها از گردوغبار و آلودگی‌ها پاکسازى شد، آیا قلب‌هاى ما نیز از زنگارهاى گناه و رذایل اخلاقى پاکسازى شد...؟
3- باید توجه کرد که در سال جدید چه طرحى براى خودسازى خویش داریم؟
به قلم مرتضی عبداللهی
