بگیر و ببندهای بی‌فایده معتادان
تهران پر شده از افرادی که برچسب متجاهر را با خود یدک می‌کشند و باعث شده‌اند تا نفس شهر بند آید. مسوولان شهری و انتظامی و بهزیستی از یک طرف این افراد را جمع می‌کنند و از طرف دیگر به‌دلیل نبود جا در کمپ‌ها و زندان‌ها و محل‌های نگهداری باز در خیابان‌ها رها می‌شوند. به قول معروف روز از نو روزی از نو! به نظر برخی از کارشناسان نبود برنامه‌ریزی برای مدیریت این آسیب اجتماعی باعث شده تا اقدامات قضایی و انتظامی در این باره بی‌ثمر باشد.
به گزارش ایکنا به نقل از صبح نو، تا اطلاق عنوان متجاهر بر یک معتاد و ارجاع آن به مراکز اجباری موضوع ماده 16 مراحل متعددی باید طی شود. به عبارتی درصورتی‌که فرد معتاد با وجود بستر مناسب برای درمان و وجود همه امکانات حاضر نشد برای ترک اقدام کند، متجاهر شناخته شده و در چنین شرایطی ناگزیر باید او را به مراکز درمان اجباری ارجاع داد؛ قرار است مسوولیت اجرای ماده 16 قانون مبارزه با مواد مخدر یعنی درمان اجباری معتادان متجاهر به سازمان بهزیستی واگذار شود. چگونگی اجرای این ماده قانونی همیشه مورد انتقاد کارشناسان حوزه اعتیاد بوده حتی آن‌هایی هم که معتقدند درمان اجباری لازم است و نباید آن را تعطیل کرد؛ چون آنچه اجرا می‌شود، با روح قانون هماهنگ نیست و فقط بخشی از آن اجرا می‌شود. ظاهراً حالا قرار است سازمان بهزیستی به میدان بیاید و آنچه در توان دارد به نمایش بگذارد؛ اما آیا سازمان بهزیستی برنامه‌ای برای اجرای ماده 16 دارد؟ آیا قرار است تغییرات بنیادینی در اجرای این ماده قانونی ایجاد شود یا فقط مسوولیتی بین دستگاه‌های دولتی دست‌به‌دست شود.
پذیرش 60 هزار معتاد متجاهر
آقای پرویز افشار، سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به اینکه در ۶ ماهه گذشته ۱۰ هزار معتاد متجاهر در مراکز ماده ۱۶ و ۵۰ هزار معتاد در تبصره دو این ماده در مراکز پذیرش شده‌اند، گفت: بیکاری یکی از مشکلات عدیده معتادان پس از فرآیند درمان است. فعالیت این ستاد بر اساس تصمیم مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده و در واقع ضابطین قضایی اقدام به جمع‌آوری افرادی که در حال مصرف مواد و یا خرده‌فروشی هستند می‌کنند. این افراد پس از جمع‌آوری در خیابان‌ها توسط نیروی انتظامی به مراکز ماده 16 ارجاع داده می‌شوند که این مراکز به صورت اقامتی اقدامات لازم را در فرآیند درمان افراد انجام می‌دهند. او با بیان اینکه هم اکنون 18 مرکز ماده 16 با تولیت سازمان بهزیستی و دو مرکز با تولیت مقامات استانی اداره می‌شوند، گفت: علاوه بر ارائه خدمات در مراکز ماده 16، خدماتی نیز بر اساس تبصره دو ماده 16 ارائه می‌شود. افشار با اشاره به اینکه یکی از مشکلات معتادان پس از فرآیند درمان، اشتغال آن‌هاست، گفت: این موضوع باید از طریق وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی پیگیری شود و امیدواریم این موضوع نیز مورد توجه قرار بگیرد.
ظرفیتی برای پذیرش معتادان متجاهر در تهران نداریم
سرهنگ مجید کریمی، معاون اطلاعات و عملیات پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا در پنجمین جلسه کمیته کشوری هماهنگی مراکز ماده 16 اظهار کرد: در تهران معتادان متجاهر بسیار زیادی داریم و متأسفانه ظرفیتی برای پوشش این افراد نداریم. چنانچه بخواهیم معتادان متجاهر را در شهر تهران جمع‌آوری و چهره شهر را پاک کنیم باید ظرفیت مورد نظر نیز فراهم شود و این در حالی است که روزانه هزاران تماس با نیروی انتظامی برقرار می‌شود و مردم نسبت به تردد معتادان متجاهر در سطح شهر گلایه دارند و اعلام می‌کنند که باید آنها جمع‌آوری شوند اما زمانی که این افراد جمع‌آوری می‌شوند متأسفانه در مراکز ساماندهی نمی‌شوند و مجدداً به سطح شهر باز می‌گردند. سازمان بهزیستی و سایر دستگاه‌ها تمهیدات لازم را برای ساماندهی و نگهداری این افراد انجام بدهند.
نگاهی به گذشته کنیم خانم لیلا ارشد، مددکار اجتماعی، مدیرعامل خانه خورشید و فعال حوزه آسیب‌های اجتماعی زنان و کودک در گفت‌و‌گو با روزنامه «صبح‌نو» با انتقاد از اینکه هیچ کدام از برنامه‌های برخورد با معتادان زمینه علمی و عملی ندارد، می‌گوید: «سؤالی که ذهن من و سایر کارشناسان را به خود مشغول می‌کند این است که آیا مسوولان برای اجرای هر برنامه مرتبط و غیرمرتبط در حوزه آسیب‌های اجتماعی نگاهی به گذشته و تجربیات در این زمینه داشته‌اند که ببینند برنامه‌های قبلی با چه اهدافی پیش رفت، چه بازخوردی داشت و ارزشیابی کار چه بوده است؟»او با بیان اینکه از سال 85 که من در دروازه غار برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی هستم و در این مدت ده‌ها برنامه با عناوین مختلف و میلیاردها تومان اعتبار اجرا شد، ادامه می‌دهد: «با این وجود تغییری در شرایط این منطقه ایجاد نشده است، واقعاً مشخص شود که برای برنامه‌ریزی ادامه این کار آیا نگاهی جدید وجود دارد یا اقدامات صورت گرفته ارزشیابی می‌شوند و اینکه آیا طرح موفق بوده یا نه؟»
چند درصد از معتادان بازپروری می‌شوند؟
ارشد می‌گوید: «زمانی که صحبت از دستگیری می‌شود باید دید چند درصد از این افراد ماندگاری در درمان داشته‌اند، وگرنه هر کسی را به زور بگیرند، ببرند و بعد رهایش کنند تا دوباره به سمت مواد برود کار تحسین‌برانگیزی نیست، شاید آمار افرادی که به کمپ برده شده‌اند بالا باشد اما چند درصد آنها به خانواده، جامعه و زندگی برگشتند؟ برای چه گروهی کار و اشتغال ایجاد شد؟ آیا برنامه‌هایی برای بعد از کمپ دیده شده است؟»
او با ابراز تأسف از اینکه سازمان‌های متولی در این زمینه دور از هم کار می‌کنند، اظهار می‌کند: «بعضی از نهادهای مرتبط و غیرمرتبط، معتقدند که متکدیان و معتادان چهره شهر را برهم می‌زنند و برای داشتن شهری با چهره زیبا دست به اقدام گروهی و سازمانی و گاهاً انفرادی می‌زنند و البته کار مهمی را که نیاز است انجام نمی‌دهند، چراکه نهادها و NGO هایی را که متخصص‌اند و مشکل را می‌شناسند و کاملاً غیرسیاسی و غیرانتفاعی کار می‌کنند در تصمیم گیری‌ها دخالت نمی‌دهند.»
این مددکار اجتماعی اضافه می‌کند: «چرا در سیاست‌گذاری از نظرات این بخش متخصص استفاده نمی‌شود که می‌توانند کمک بزرگی برای حل مشکلات باشند، نکته دیگری که باید به آن توجه داشت
این است که برنامه‌های مقابله با آسیب‌های اجتماعی از سطوح بالای مدیریتی ابلاغ می‌شود و متأسفانه در آن مشارکت مردم را برای بهتر شدن وضعیت دیده نشده و این خود یکی از معضلات است، وقتی مردم نقشی برای بهبود محل زندگی‌شان ندارند، آن برنامه پایداری نخواهد داشت.»
آمارها مهم نیستند
ارشد تأکید می‌کند: «اینکه فقط معتادان را بگیرند و ببرند مهم نیست، مهم اقدامی است که بعد از آن انجام می‌شود، ترک مواد کاری ندارد اما ماندگاری در سلامت مهم است، این آمار مهم است که چه تعداد به زندگی برگشتند یا سوءمصرف نداشته‌اند.» این مددکار اجتماعی می‌گوید: «ما هیچ ارزیابی از برنامه‌های قبل نداریم و هر سازمان بنا بر دلایل و وظایفی که به آن محول شده اقداماتی را انجام می‌دهد، سازمان‌ها از هم جدا هستند. اقداماتی که شهرداری، نیروی انتظامی یا ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام می‌دهد طرحی بدون حمایت سایر سازمان‌های مرتبط است، برای پایداری در درمان و بعد از آن اشتغال این افراد، باید سازمان‌ها به همه کمک کنند، باید به این افراد هویت بخشید.»
