ادب صفا و مروه؛ ره توشه معنوى مسافران حج

به گزارش ایکنا؛ «صفا» در لغت به معناى سنگ سخت و صافى است كه با خاک و شن مخلوط نباشد و «مروه» به سنگ سفيد براق مى‏‌گويند. هم‏ اكنون صفا و مروه، نام دو كوهى است كه در ضلع شرقى مسجدالحرام، در محلى به نام مسعى و با فاصله‏‌اى حدود 395 متر رو در روى يكديگر قرار گرفته است.

امام صادق(ع) درباره نام‏‌گذارى اين دو كوه فرمودند: صفا را صفا ناميدند، بدان‏ جهت كه آدم برگزيده بر آن فرود آمد، پس براى اين كوه نامى از اسم آدم را انتخاب كردند. خداوند عزوجل‏ مى‏‌فرمايد «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ وَ نُوحاً ...» و حوا بر مروه فرود آمده و مروه را مروه ناميدند؛ زيرا زن بر آن فرود آمد، پس نامى از مرأة براى اين كوه برگزيدند.

قرآن مجيد درباره سعى صفا و مروه در آیه 158 سوره مبارکه بقره می‌فرماید: «صفا و مروه از شعائر خداست. پس هركس حج و عمره خانه خدا را به‏‌جا آورد، عيبى ندارد كه بين آن دو طواف [سعى‏] كند و هركه نيكى انجام دهد، خداوند سپاس‏گزار و داناست.»

از سوى ديگر، تلاش هاجر در جست‏‌وجوى آب براى فرزند خردسالش، نمايشگر حالت خوف و رجاى حج‏‌گزار است. در هيچ جاى عالم، در فاصله هيچ دو كوهى چون صفا و مروه، اين همه خاطرات روحانى و ملكوتى وجود ندارد. به‏ راستى در سعى بين صفا و مروه چه مى‏‌خواهيم؟ كوه به كوه به‏ دنبال دوست گشتن و بى‏‌تاب‏ و مضطرب در جست‏‌وجوى قرب‏‌ بودن، حيرت و سرگشتگى را پس از تقرب‏ يافتن در طواف، به نمايش مى‏‌گذارد.

اهميت صفا و مروه‏

سعى، يكى از اركان حج است كه اگر حاجيان به عمد آن را ترك كنند، حجشان باطل است.

اميرمؤمنان (ع) هنگام بالا رفتن از صفا، رو به كعبه دست‏‌هايش را بالا مى‏‌برد و مى‏‌گفت: خدايا؛ همه گناهان مرا ببخشاى. اگر بازهم گناه كردم، تو هم باز ببخشاى، تو بخشنده مهربانى. خدايا؛ با من چنان كن كه تو شايسته آنى. اگر آن‏‌گونه كه تو شايسته آنى با من رفتار كنى، مرا مى‏‌آمرزى و اگر عذابم كنى، تو از عذابم بى‏‌نيازى، ولى من به رحمت تو نيازمندم. اى آنكه به رحمت او محتاجم؛ بر من رحم كن. خدايا؛ با من چنان مكن كه من شايسته آنم، كه اگر چنين كنى، عذابم خواهى كرد، بى‏‌آنكه بر من ستم كنى. در حالى هستم كه از عدل تو پروا دارم و از ستمت نمى‏‌ترسم، اى دادگر بى‏‌ستم! بر من، رحم كن.

امام صادق(ع) درباره ادب سعى فرمودند: سپس به سوى صفا بيرون رو، از همان درى كه پيامبر خدا(ص) بيرون رفت. از درى كه مقابل حجرالاسود است. تا آن وادى را با آرامش و وقار، طى كنى. پس بر صفا بالا برو تا به كعبه بنگرى و رو به ركنى باشى كه حجرالاسود در آن است. پس خدا را حمد و ثنا گفته، نعمت‏‌ها و نيكى‏‌هايش را براى تو، تا آنجا كه بتوانى ياد كن. سپس هفت‏‌بار «الله اكبر»، هفت‏‌بار «الحمدلله» و هفت‏‌بار «لا اله الا الله» بگو و سه مرتبه چنين بگو: جز خداى يكتا، معبودى نيست. شريكى ندارد و سلطنت و ستايش، از آن اوست. زنده مى‏‌كند و مى‏‌ميراند و او زنده‏‌اى است كه مرگ ندارد و بر هرچيزى تواناست. سپس بر پيامبر(ص) درود بفرست و سه‏ بار بگو: خدا، بزرگ‏تر است بر اينكه هدايتمان كرد، ستايش، خدا را بر اينكه هدايتمان كرد و ما را آزمود و ستايش از آن خداى زنده پابرجا و ابدى است.

و سه ‏بار بگو: شهادت مى‏‌دهم كه جز خدا، معبودى نيست و محمد، بنده و فرستاده اوست. جز او را نمى‏‌پرستيم. دين را براى او خالص ساخته‏‌ايم هرچند مشركان را ناخوش آيد. نيز سه بار بگو: خدايا؛ از تو خواستار گذشت، عافيت و يقين هستم. و سه بار بگو: خدايا در دنيا به ما نيكى و در آخرت نيز نيكى عطا كن و ما را از عذاب آتش، نگه دار. سپس، صد بار «الله اكبر»، صد بار «لا اله الا الله»، صد بار «الحمدلله» و صد بار «سبحان الله» بگو. آن‏گاه بگو: جز خداى يكتا معبودى نيست. به وعده‏‌اش وفا كرد، بنده‏‌اش را نصرت بخشيد و به تنهايى بر احزاب غالب شد. سلطنت و ستايش تنها از آن اوست. خدايا؛ در مُردن و پس از آن، برايم بركت قرار بده. خدايا؛ از تاريكى و وحشت قبر، به تو پناه مى‏‌برم. خدايا؛ آن‏روز كه سايه‏‌اى جز سايه تو نيست، مرا در سايه‏ سار عرش خويش، قرار ده و دين و جان و خانواده‏‌ات را پيوسته به خداوند، بسپار و بگو: دين و جان و خانواده‏‌ام را به خداى مهربانى مى‏‌سپارم كه امانت‏‌ها را ضايع نمى‏‌كند. خدايا؛ مرا طبق كتاب خود و سيره پيامبرت، به‏ كار گير و بر آئين او بميران و از فتنه نگاهم دار. سپس سه‏ بار تكبير بگو، سپس دوباره آن دعا را بگو و يك‏بار تكبير و بار ديگر دعا را بخوان. اگر همه اينها را نتوانستى، بخشى از آن را بگو.

انتهای پیام