سعدی در علم اخلاق، سیاست و تدبیر نظیر ندارد/ جمع بین عقل و خیال؛ از هنرهای استاد سخن

به گزارش ایکنا از فارس، غلامحسین ابراهیمی دینانی، چهره ماندگار و استاد فلسفه، شامگاه جمعه، 31 فروردین‌ماه در مراسم یادروز سعدی که در آرامگاه شیخ اجل برگزار شد، با اشاره به ابیاتی از سعدی در سه فضای مختلف گفت: سخن سعدی به اندازه آبی که در لیوان می‌بینیم روان است و این روانی سخنش در نظم و نثر است.
وی با بیان اینکه نثر سعدی به زیبایی شعر و شعرش به روانی نثرش است، افزود: هر اندازه سخن سعدی، سهل ممتنع و روان است، شخصیت او پیچیده، بغرنج و معماگونه است.

سعدی فقیه و رند عالم است
دینانی، سعدی را فقیه و متکلم اشعری و رند عالم دانست و گفت: سعدی چند کار عجیب کرده است؛ سعدی در اخلاق، سیاست و تدبیر نظیر ندارد. یک اندیشمند بزرگ غربی می‌گوید گلستان و بوستان سعدی در ردیف انجیل مقدس است.

جمع بین عقل و خیال؛ از هنرهای سعدی
عضو فرهنگستان علوم ایران با بیان اینکه هنر سعدی در چند چیز است، گفت: جمع بین عقل و خیال یکی از هنرهای سعدی است؛ شعر به قدرت خیال وابسته است و هر اندازه قدرت خیال شاعر قوی‌تر باشد، شعرش قوی‌تر است و شعری که قدرت خیال ندارد قوی نیست.
وی با تصریح اینکه سعدی در قدرت خیال بی نظیر است اما در توانایی عقل هم کم ندارد، گفت: عقل را با خیال چگونه با هم جمع کنیم که این یک هنر سعدی است.

دومین هنر سعدی جمع بین عقل نظری و عملی است
دینانی، دومین هنر سعدی را جمع بین عقل نظری و عقل عملی دانست و افزود: عقل دوتا نیست بلکه یکی است و دو جبهه، وجهه و تجلی دارد و هر آدمی یک عقل بیشتر ندارد اما عقل دو شأن دارد، یک شأن نظر و استدلال برهان است که ابن سینا در عقل نظری اول است و یک عقل هم عملی است که عملش کار می‌کند چون نظر و استحضار می‌گوید.
وی ادامه داد: عدالت خوب است و این را عقل نظری می‌گوید و خیال هم می‌گوید عدالت خوب است و همچنین عقل نظری می‌گوید ظلم بد است و عقل این‌ها را می‌گوید حتی اگر شرایع آسمانی نیامده بودند عقل می‌فهمد که عدالت خوب و ظلم بد است این نزاعی است که 1400 سال است بین دو گروه متکلمین اشاعره و عرفا وجود دارد همین است که اشاعره می‌گویند اگر پیامبران نگفته بودند، عدالت خوب است ما نمی‌فهمیدیم اما معتضله می‌گویند ما این‌ها را می‌فهمیدیم اما انبیا ارشادی می‌گفتند.

اخلاق را از بوستان و گلستان سعدی فرابگیریم
وی با یادآوری اینکه سعدی، اشعری با ایمان بود، از اخلاق سعدی سخن گفت و افزود: در تاریخ فلسفه غرب کانت فیلسوف اخلاق است و عقل عملی را بر عقل نظری ترجیح می‌دهد اما لازم است که ما در مکتب سعدی یک دوره گلستان و بوستان را بخوانیم تا بدانیم اخلاق یعنی چه.
دینانی با بیان اینکه جمع بین عقل و خیال بسیار سخت است، گفت: سعدی تجربه سفر داشته و از هر دری مثل آب زلال سخن گفته است و روانی سخن او بسیار پرواضح است.
این استاد فلسفه با یادآوری مباحث مطرح شده درباره قدرت جبر و اختیار و اراده  حق تعالی گفت: سئوال اینجاست که آیا ما در اعمال خود مختاریم یا اینکه همه کارها به اراده حق تعالی است و اگر به اراده حق تعالی است پس اختیار ما چه کاره است و من اختیاری غیر از اختیار خداوند دارم یا اینکه مقهور اراده حق هستیم و قرن‌ها این مسئله مطرح است و سعدی به زیبایی این مسئله را حل می‌کند و می‌گوید « مرد باید که گیرد اندر گوش، ور نوشته است پند بر دیوار ...» و پند بر دیوار باطل است.
وی با بیان اینکه سعدی در این باره ابن سینا مآبانه و حکیمانه فکر می‌کند، گفت: اما در عین حال سعدی در جای دیگری هم می گوید «خر عیسی گرش به مکه برند بازگردد هنوز خر باشد» یعنی تربیت نااهل را کردن فایده ندارد، لذا هر دو نظر را بیان می‌کند و هر دو هم درست است.

سعدی تنها استاد اخلاق و ادیب نیست
دینانی با تأکید بر اینکه سعدی تنها استاد اخلاق و فقیه و ادیب نیست، گفت: سعدی فقیه و استاد سخن فارسی است و 700 سال است که سخن گفته و امروز ما با زبان سعدی سخن می‌گوییم.
استاد فلسفه دانشگاه تهران در ادامه به عرفان سعدی هم اشاره کرد و ابیاتی از سعدی را در این باره یادآور شد و گفت: سعدی می‌گوید من بهشت را نمی‌خواهم حضرت حق و تبارک و تعالی را می‌خواهم و در جایی از گلستان سعدی به زیبایی حدیث حضرت رسول اکرم(ص) را بیان کرده است که آن حضرت فرموده است، من وقت‌هایی دارم که در آن هیچ پیامبری و ملائکه‌ای نمی‌تواند حضور داشته باشد و سعدی هم به زیبایی این حدیث را معنی کرده است و آن همان وقتی است که انسان با حضرت حق است و عرفانی بالاتر از این نیست.
وی اعتقاد دارد که ابن عربی باید عرفان را از سعدی بگوید و ادامه داد: سعدی عارف، حکیم، سخنگو رند و غزلگوست و وقتی غزل می‌گوید عارفانه و عاشقانه است.
دینانی در بخش پایانی سخنان خود مقام حافظ را نیز برشمرد و گفت: حافظ در جهان نظیر ندارد؛ گوته این اندیشمند آلمانی که اصلاً افلاطون و ارسطو را حساب نمی‌کند، می‌گوید ای حافظ بزرگ تو اینقدر از می صحبت می‌کنی از می چه می‌خواهی منظور از می چیست و ای حافظ تو آن می هستی که جهان را مست کردی.
انتهای پیام